زبان قرآن

چشم ­انداز کلّی زبان قرآن

کلامِ خدا، در تمام ویژگی­های خود منحصر به فرد و غیرقابل مقایسه با کلام­های بشری است.

معجزه بزرگِ قرآن در این است که با همان ساختارهای زبان بشر، نظام بی­نظیر هدایت الهی را شکل داده است و شاید یکی از اسرار حروف مقطعه (الم، الر، ص و …) در قرآن کریم، اشاره به همین موضوع باشد؛ بنابراین راه فهم قرآن بر تشنگان هدایت بسته نیست و می­توان آن را با همان اصول و قواعد فهم زبان فهمید.

فهم یک سوره، نیازمند «تدبّر روشمند» در مفاهیم سوره است؛ اما قبل از ورود به این مرحله در قدم اول باید بدانیم که سوره خود از آیه­ها تشکیل شده است، پس زمانی به فهم کاملی از سوره می­رسیم که مفهوم آیات را بدانیم.

آیات نیز از جمله یا جمله­ها تشکیل شده­اند، جمله­ها گزاره­هایی هستند که معنای خود را از چگونگی ترکیب کلمات و جایگاه هر کدام در کنار یکدیگر می­گیرند.

علمی که برای بررسی حالات و نقش­های مختلف کلمات در جمله، وضع شده، «علم نحو» است که قدرت فهم و تحلیل جمله را به ما می­دهد.

قبل از ورود به علم نحو باید به اجزای سازنده جمله توجه کرد؛ هر جمله­ای حداقل از دو کلمه یا بیشتر تشکیل می­شود؛ بنابراین ابتدا باید خود کلمه و ساختار آن را بشناسیم تا بتوانیم در قدم بعد، نقش آن را در یک جمله ارزیابی کنیم. علمی که برای بررسی ساختمان کلمه و معانی آن طراحی شده، «علم صرف» است.

ناگفته نماند علوم عربی یا علوم ادبی، منحصر در صرف و نحو نیستند؛ بلکه چهارده علم هستند که عبارت­اند از:

صرف، نحو، لغت، اشتقاق، کتابت، قرائت، تجوید، معانی،

بیان، بدیع، شعر، انشا، اَمثال و تاریخ ادب.

از مهم­ترین این علوم، «صرف، نحو و لغت» است که آشنایِ با آنها تا حدودی می­تواند به زبان قرآن مسلط شود و توانایی بهره­برداری از آیات، روایات و … را به دست آورد.

مباحث زبان قرآن در محدوده جزء سی­ام، به آَشنایی مقدماتی با علم صرف می­پردازد تا در ادامه مسیر، زمینه ورود به علم نحو آماده گردد.