آشنایی با قرآن جلد 14 شهید مطهری

آشنایی با قرآن جلد 14 شامل تفسیر سوره های علق ، قدر ، بینه ، زلزال ، عادیات ، قارعه ، تکاثر ، عصر ، هُمَزَه ، فیل ، کوثر ، کافرون ، نصر ، مسد و توحید میباشد .

تفسیر سوره علق

مقدمه*[1]

بسم الله الرحمن الرحیم

سوره «اِقْرَأْ» (یا علق) یک تشابه و تناسبی با سوره «اِنّا اَنْزَلْناه» دارد. در سوره «اِنّا اَنْزَلْناه» اولین نزول قرآن (نزول اجمالی و بسیط) را که در شب قدر بود بیان می‌کند. در شب قدر آیه‌ای نازل نشد، چون آیه صورت تفصیلی قرآن است، بلکه تمام قرآن به صورت جمعی ـ که در آنجا کلمه و آیه‌ای وجود نداشت ـ و در واقع روح قرآن بر پیغمبر اکرم نازل شد. «اِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّک الَّذی خَلَقَ» اولین آیه‌ای است که قرآن به صورت تفصیلی[2]  بر پیغمبر اکرم نازل شده.

تقریبا محل اختلاف نیست که آیات اول سوره «اِقْرَأْ» اولین آیاتی

 ———————————————————————————-

[1] * ]مطالبی كه در این مقدمه درباره دو آیه اول سوره علق آمده، مربوط به سلسله جلسات تفسیر دیگری است كهدر آن فقط نوار یك جلسه از تفسیر این سوره در دست است. استاد در آن سلسله جلسات، تفسیر قرآن را ازآخر شروع كرده‌اند. ما به مناسبت، این مطالب را قبل از دو جلسه اصلی تفسیر سوره علق به عنوان «مقدمه»آوردیم.[

[2] . یعنی آنجا كه پیكر و لفظ قرآن هم به صورت كلمه به كلمه و جمله به جمله و آیه به آیه بر پیغمبر اكرم نازلشد.

13

است که بر پیغمبر اکرم فرود آمده است؛ یعنی آنجا که قرآن با همین پیکر و به همین صورت و با همین الفاظ بر پیغمبر اکرم نازل شد اولین آیاتی که نازل شد همین پنج آیه اول سوره «اِقْرَأْ» است.

مقدمات نزول وحی

مطابق عقیده شیعه بعثت پیغمبر اکرم در بیست و هفتم ماه رجب بوده. در این روز بود که به این شکل وحی بر پیغمبر اکرم نازل شد. البته نزول وحی و قرآن بر پیغمبر اکرم یک امر دفعی نبود[1] ، 

بلکه مراحل و مراتب و مقدماتی داشته که از همان اول کودکی پیغمبر اکرم شروع می‌شود. و هرچه پیغمبر اکرم بزرگتر می‌شد و به سن چهل سالگی نزدیکتر می‌شد، به افق وحی، آنهم آخرین وحی و عالیترین درجه وحی نزدیکتر می‌شد. خود پیغمبر اکرم می‌فرمایند: اوایل، آنچه به من القا می‌شد از طریق خواب و رؤیا بود ولی رؤیایی که یأْتی مِثْلُ فَلَقِ الصُّبْحِ[2] ؛ یعنی خوابهایی که مثل فجر و طلوع صبح روشن بود و تعبیر داشت نه مثل خوابهایی که ما می‌بینیم که اکثرش اضغاثُ احلام و خاطرات پراکنده‌ای است که برایمان تجسم پیدا می‌کند و آن خوابهایی هم که ]چنین نیست و[ تعبیر می‌شود باز آنقدر قدرت ندارد که شخص حقایق را به همان صورتی که هست ببیند، بلکه به صورت تعبیری می‌بیند؛ یعنی چیزی می‌بینیم چیز دیگری تعبیر می‌شود. مثلا خواب اسب می‌بینیم، آن را تعبیر می‌کنند به پیروزی، یا خواب شیر می‌بینیم، تعبیر می‌شود به علم. خوابهای پیغمبر اکرم مثل خواب حضرت ابراهیم بود که در عالم خواب آنچه را که در آینده واقع

———————————————————————————————————

[1] . مثل افسانه «اَمْسَیتُ كُرْدِیآ وَ اَصْبَحْتُ عَرَبِیآ» كه می‌گویند شخص كُردی خودش را انداخت داخل استخرمدرسه، وقتی بیرون آمد همه چیز را می‌دانست.

[2] . بحار الانوار ج 18 / ص 194 و 227.

14