اسلام در مسیر تاریخ علامه عسگری جلد7

بخش اول : آرا، اختلافی کلامی در مکتب خلفا، و اهل بیت

فصل اول:صورت خدا در دو مکتب

نقش شناسايى كاربرد الفاظ ، در فهم گفتار

حقيقت و مجاز[1]

چنانچه در گفتار ، لفظى در معنايى كه براى آن وضع شده است ، به كار برده شود ،
مى‏ گويند اين لفظ در معناى حقيقى خود استعمال شده است . مانند به كار بردن لفظ «يد»
(يعنى دست) در جمله : «قُطِعَتْ يدُ السّارق» : «دست دزد بريده شد» .

در اين مثال ، «يد» در جمله عربى و «دست» در جمله فارسى ، در معناى حقيقى به كار
برده شده‏اند ، كه اين كاربرد را «استعمال حقيقى» مى‏نامند .

امّا چنانچه لفظى در جمله‏اى در غير معناى وضعى خودش به كار رود ، يعنى در
معنايى به كار رود كه با معناى حقيقى خودش تناسبى داشته باشد ، اين كاربرد را
«استعمال مجازى» مى‏ نامند . مانند استعمال «دست» به معناى «نيرو» . چنانچه گفته
مى‏شود : «دست بالاى دست بسيار است» .

در اينجا دست به معناى عضو بدن نيامده ، بلكه مقصود آن است كه : «برتر از هر نيرويى ،
نيروى وجود دارد» . در عربى هم ، چنين جمله ‏اى مى‏بينيم : «فوقَ كلّ ذى يدٍ يدٌ» مى‏ باشد .

اين گونه استعمال ، در همه زبان‏هاى بشر آمده است ؛ به خصوص در نظم و نثر ادباى
اقوام و ملل ، كه اين مجازگويى ‏ها ، زيبايى‏بخش گفتارهايشان مى‏ گردد .

در قرآن كريم نيز كه بالاترين گفتار ادبى زبان عربى است ، اين‏گونه كاربرد الفاظ ،
بسيار آمده است . مانند : «وَ لاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا»[2] .

ترجمه اين آيه با توجّه به معناى حقيقى الفاظ آن ، چنين است :

نه دست خود را با غل و زنجير به گردن ببند و نه آن را بسيار دراز كن … .

امّا بسيار روشن است كه در اينجا معناى حقيقى عبارات  كه آن را «معناى لغوى»[3]
مى‏گوييم ـ منظور نيست ، بلكه مقصود اين است كه :

«در جود و بخشش ، نه خوددارى و بخل ورز ، و نه هر چه كه دارى ، انفاق كن و
بى‏چيز بمان ، كه در نتيجه نكوهش شده و حسرت‏زده بر جاى خود مى‏ مانى» .

[1] . مقصود از «مجاز» در اين بحث و مثال هايى كه براى مجاز آورده مى‏شود ، همه انواع مجاز و استعاره و كنايه
كه در مقابل «استعمال حقيقى» است ، مى‏باشد . ما همه اين موارد را «استعمال مجازى» مى‏ناميم ؛ چرا كه تشخيص دقيق انواع آن ، نيازمند بحث‏هاى مفصّلى است ، كه جاى آن در علم بلاغت است و مقصود از اين بحث ، شناخت عمومى استعمال حقيقى و استعمال غير حقيقى مى‏باشد .

[3] . از آنجا كه تعبير «معناى حقيقى» در عرف عمومى فرهنگ فارسى ، به معناى اصطلاحىِ مذكور استعمال نمى ‏شود و گاهى «معناى مجازى» را مى‏ رساند ، براى مشتبه نشدن مطلب در مباحث آينده ، تعبير «معناى لغوى» را برگزيديم .

برای دانلود این کتاب بر روی دانلود کلیک کنید .

برای داشتن فایل به صورت رایگان از طریق تماس با ما در ارتباط باشید.