درس های اسفار جلد 1 شهید مطهری
مقدمه
باسمه تعالی.
«مدتی این مثنوی تأخیر شد».
شاید برای خوانندگان عزیز و پیگیر آثار استاد شهید آیت اللَّه مطهری این سؤال مطرح باشد که علی رغم انتشار متجاوز از بیست جلد از «مجموعه آثار» ایشان، چگونه است که مجلدات 11 و 12 این مجموعه در نوبت خود انتشار نیافتند، بویژه آنکه مباحث این دو جلد که به درسهای اسفار استاد اختصاص دارد قبلًا- و پیش از شکل گرفتن «شورای نظارت بر نشر آثار استاد شهید مطهری»- تحت عنوان «حرکت و زمان» توسط یکی از ناشران منتشر شده است.
– پاسخ این پرسش در این نکته نهفته است که دوره پنج جلدی کتاب «حرکت و زمان» علی رغم سعی مشکور تنظیم کنندگان فرهیخته و فاضل آن، گذشته از اشتباهات بسیار اندک، به سبک واحدی تنظیم نشده بود. مثلًا در جلد اول پارهای از مطالب، خلاصه شده و برخی مثالها حذف شده بود و در جلد دوم علی رغم اهتمام به رعایت اصل مطابقت متن با نوار- که همواره ملاک اساسی این شورا در تنظیم آثار استاد بوده است- برخی مطالب و جملات به خوبی تفکیک نشده بود.
– این امر باعث گردید که «شورای نظارت» انتشار مجلدات 11 و 12 «مجموعه آثار» را تا تنظیم مجدد و دقیق این دروس به تعویق اندازد.
– اینک این مهم به توفیق الهی درباره جلد 11 «مجموعه آثار» که کل مباحث حرکت را در بردارد جامه عمل پوشیده و تقدیم ارباب معرفت میگردد. جلسات1 تا 17 و نیز 18 تا 36 کتاب حاضر قبلًا در دو جلد تحت عنوان درسهای اسفار توسط انتشارات صدرا منتشر شده و 12 جلسه باقیمانده- که بخشی از جلد سوم درسهای اسفار را تشکیل خواهد داد- با ویرایش جدید برای اولین بار منتشر میشود.
9
– این سلسله دروس، در فاصله سالهای 1354 تا 1357 در شبهای پنجشنبه و جمعه برای گروه کثیری از فضلا و طلاب در حوزه علمیه قم القا گردیده است.
انتخاب این مباحث طبق ممشای همیشگی استاد بر معیار نیاز زمان صورت گرفته و مقصود نهایی مقابله با ادعاهای پرطمطراق مادی گرایانه آن دوران بوده است. در عین حال این کتاب به جهت تبیین یکی از مباحث مهم حکمت متعالیه توسط یکی از اساتید مسلّم فن، یک گنجینه غنی به شمار میآید که همواره میتواند برای دانش پژوهان و محققین فلسفه اسلامی راهگشا باشد، بویژه آنکه در طی این دروس به مناسبت، از مباحث منطقی و فلسفی بیشماری مانند اثبات نفس، اصل تضاد، اصل تناقض، معاد جسمانی، نفس کلی عالم، رابطه مادی و مجرد، خیر و شر، کلی طبیعی، مقولات ارسطویی، کلیات خمس و مانند آن سخن به میان آمده است.
– آنچه بر غنای این مباحث افزوده یکی توجه خاص استاد به نظرات مرحوم علامه طباطبایی قدّس سرّه و دیگر اشاره استاد به نظرات خودشان مانند «تشکیک تبعی ماهیت» در جلسه سی ونهم است. این خصوصیات به همراه ویژگیهای دیگر مانند درجه بندی اهمیت پارهای از مباحث فلسفی توسط استاد در ضمن برخی جلسات- که خوانندگان تیزبین آنها را درخواهند یافت- این کتاب را به مجموعهای ارزشمند مبدل ساخته است.
– در اینجا لازم است نکاتی چند درباره نحوه تنظیم این اثر ارائه شود. استاد در هر جلسه ابتدا محتوای بخش مورد نظر را توضیح داده و در پایان هر درس ضمن خواندن متن اسفار، روی متن توضیحاتی ارائه دادهاند و در مواردی که مشکلی عبارتی در متن وجود داشته راه حلهای ممکن را بررسی کردهاند. البته تطبیق درس بر متن در موارد اندکی به دلیل محدودیت وقت به حضار واگذار شده است.
مطابق معمول درسهای حوزه، در هنگام توضیح متن و نیز تطبیق درس بر متن، پرسشهایی توسط حضار مطرح شده که بجز چند مورد که پاسخ سؤال کاملًا از توضیح قبلی استاد معلوم بوده، تماماً آورده شدهاند. لازم به یادآوری است که هر سؤال در محل خود آورده شده است به این معنا که اگر سؤالی در ضمن تطبیق درس بر متن مطرح شده ولی مربوط به محتوای درس بوده نه متن، به بخش توضیح درس منتقل شده است. نیز پارهای توضیحات
10
