کلیات علوم اسلامی 3- اصول فقه، فقه شهید مطهری
کتاب کلیات علوم اسلامی 3 شهید مطهری داری سر فصل های زیر می باشد
بخش اول : اصول فقه بخش دوم : فقه
قسمتی از کتاب :
درس اول: مقدمه
موضوع بحث ما در این بخش کلیاتی درباره «علم اصول» است. فقه و اصول دو علم به هم وابسته میباشند. وابستگی آنها به یکدیگر- چنانکه بعداً روشن خواهد شد- نظیر وابستگی فلسفه و منطق است. علم اصول به منزله مقدمهای برای «علم فقه» است و لهذا آن را «اصول فقه» یعنی «پایهها» و «ریشهها» ی فقه مینامند.
نخست لازم است تعریف مختصری از این دو علم به دست دهیم.
«فقه» در لغت به معنی فهم است اما فهم عمیق. اطلاعات ما درباره امور و جریانهای جهان دوگونه است. گاهی اطلاعات ما سطحی است و گاهی عمیق است.
از امور اقتصادی مثال میآوریم. ما دائماً مشاهده میکنیم که کالایی در سالهای پیش موجود نبود اکنون به بازار آمده است و
11
رعکس یک سلسله کالاهای دیگر که موجود بود اکنون یافت نمیشود، قیمت فلان کالا مرتب بالا میرود و قیمت فلان کالای دیگر فرضاً ثابت است.
این اندازه اطلاعات برای عموم ممکن است حاصل شود و سطحی است. ولی بعضی افراد اطلاعاتشان درباره این مسائل عمیق است و از سطح ظواهر به اعماق جریانها نفوذ میکند و آنها کسانی هستند که به ریشه این جریانها پی بردهاند، یعنی میدانند که چه جریانی موجب شده که فلان کالا فراوان شود و فلان کالای دیگر نایاب، فلان کالا گران شود و فلان کالا ارزان، و چه چیز موجب شده که سطح قیمتها مرتب بالا رود، تا چه اندازه این جریانها ضروری و حتمی و غیرقابل اجتناب است و تا چه اندازه قابل جلوگیری است.
اگر کسی اطلاعاتش در مسائل اقتصادی به حدی برسد که از مشاهدات سطحی عبور کند و به عمق جریانها پی ببرد او را «متفقّه» در اقتصاد باید خواند.
مکرر در قرآن کریم و اخبار و روایات مأثوره از رسول اکرم و ائمه اطهار امر به «تفقّه» در دین شده است. از مجموع آنها چنین استنباط میشود که نظر اسلام این است که مسلمین اسلام را در همه شئون عمیقاً و از روی کمال بصیرت درک کنند.
البته تفقه در دین که مورد عنایت اسلام است شامل همه شئون اسلامی است اعم از آنچه مربوط است به اصول اعتقادات اسلامی و جهان بینی اسلامی و یا اخلاقیات و تربیت اسلامی و یا اجتماعیات اسلامی و یا عبادات اسلامی و یا مقررات مدنی اسلامی و یا آداب خاص اسلامی در زندگی فردی و یا اجتماعی و غیره. ولی آنچه در میان مسلمین از قرن دوم به بعد در مورد کلمه «فقه» مصطلح شد قسم
12
