جمع بین دو نماز 

مقدمه

همه ي مذاهب اسلامي اتفاق نظر دارند كه جمع بين نماز هاي ظهر و عصر، و مغرب و عشاء جايز است؛ ولي در بيان تفصيلي اسباب و شروطي كه باعث مي شوند، نماز ها را با هم خواند، اختلاف دارند. بعضي گفته اند در عرفه و مزدلفه جايز است، و برخي ديگر شرط سفر را اضافه نموده اند.

متاسفانه عده اي، پيروان مكتب اهل بيت عليهم السلام را به مخالفت با دين متهم كرده اند به اين بهانه كه جمع بين دو نماز را بدون عذر جايز دانسته اند ، در حالي كه دلايل شرعي دو مذهب، حكم به جواز جمع مي دهند؛ از اين جهت ما ادله شرعي مساله را بررسي خواهيم كرد تا مقدار هماهنگي آن را با اصل دين مشخص كنيم، سپس نظر اهل بيت عليهم السلام را بررسي خواهيم كرد.

الف : اوقات نماز

مساله وقت نماز مورد بحث فقها قرار گرفته است. آنها در اينكه آيا وقت، شرط صحت نماز است يا شرط وجوب، اختلاف دارند. مذهب حنفي قائل است كه داخل شدن وقت، شرط اداء مي باشد، چون معتقدند كه وقت، يكي از شرط هاي وجوب يا صحت نماز نيست. به اين ترتيب نماز خواندن صحيح نيست، مگر اين كه وقت آن داخل شده باشد. حنفي ها از اين جهت با ديگر مذاهب اتفاق نظر دارند كه نماز وقتي واجب است كه وقت بجا آوردن آن داخل شود و هنگامي كه وقت داخل شد، شارع خطاب موسع در به جا آوردن نماز مي كند، به اين معنا اگر مكلف نماز را در اول وقت بخواند، نمازش صحيح است، و اگر در اول وقت نخواند گناهي مرتكب نمي شود.

پس در صورتي كه تمام نماز را در وقتش بخواند، در واقع آن را طبق آنچه شارع از او خواسته، خوانده است و چيزي بر عهده اش نيست، مانند اين كه نماز را در اول يا وسط وقت بجا آورده باشد؛ ولي در صورتي كه بعد از خارج شدن وقت بخواند، نماز را صحيح خوانده؛ اما به خاطر تاخير در به جاي آوردن آن، گناه كرده است بنابر اين نماز صحيح نيست، مگر بعد از فرا رسيدن وقت آن. و در اين كه وقت را، شرط أداء يا صحت و يا وجوب قرار دهيم، تفاوتي ندارد. ممكن است سؤال شود: مذاهب اسلامي چه اوقاتي براي نماز تعيين كرده اند و راه شناخت آنها چيست؟

وقت نماز به وسيله زوال خورشيد و سايه اي كه بعد از زوال پديد مي آيد، شناخته مي شود و به وسيله آن، وقت فريضه ظهر و عصر دانسته مي شود.

وقت نماز مغرب با غروب خورشيد مشخص مي شود و با ناپديد شدن سرخي شفق و يا به عقيده بعضي پس از ناپديد شدن سفيدي شفق، وقت نماز عشاء فرا مي رسد. و با سفيدي افق، وقت فريضه صبح داخل مي شود.

در مذهب اهل بيت عليهم السلام وقت نماز هاي پنجگانه به استناد روايت امام صادق عليه السلام است كه فرمود: جبرئيل بر پيامبر نازل شد و اوقات نماز را به آن حضرت چنين آموخت: نماز صبح را هم زمان با روشن شدن فجر بخوان. اگر خورشيد زوال پيدا كرد، نماز ظهر را بخوان و بعد از آن با كمي درنگ، نماز عصر را به جاي آور. با ناپديد شدن قرص خورشيد، نماز مغرب را بخوان و عشا را بعد از ناپديد شدن شفق بخوان. جبرئيل فرداي آن روز دو باره آمد و چنين گفت: نماز صبح را هنگام روشن شدن سفيدي فجر بخوان و نماز ظهر را در وقت نماز عصري كه ديروز به جاي آورده بودي، بخوان و نماز عصر را با كمي تاخير پشت سر آن بخوان و نماز مغرب را قبل از زايل شدن شفق بجاي آور و بعد از سپري شدن يك سوم شب، نماز عشاء را بخوان آنگاه گفت: بين دو زمان ياد شده وقت براي خواندن نماز خواهد بود.

بنابر اين زمان خواندن نماز هاي پنجگانه در سه وقت است: يكي مشترك بين فريضه ظهر و عصر، ديگري مشترك بين مغرب و عشا و وقت سوم ويژه نماز صبح مي باشد.

خداوند مي فرمايد:

{أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَي غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ آن قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا}(1)

فخر رازي بعد از به پايان رساندن معناي ((دلوك)) و ((غسق)) در آيه

كريمه مي نويسد: اگر غسق را به ظاهر شدن تاريكي تفسير كنيم، معناي آن اول مغرب است. با چنين برداشتي از آيه، اوقات نماز به سه وقت تقسيم مي شود: وقتي براي زوال، وقتي براي اول غروب و هنگامه فجر. زوال، وقت مشترك ميان نماز ظهر و عصر است و اول غروب زمان مشترك نماز مغرب و عشاء است. پس مطلقا جايز است كه بين فريضه ي ظهر و عصر و ميان نماز مغرب و عشاء جمع نمود.

او مي گويد: ولي دليل داريم كه جمع بين نمازها، بدون عذر جايز نيست؛ بنابر اين لازم است هنگام سفر يا بارش باران و مانند اينها، جمع را جايز بدانيم. (2)

علامه حلي مي گويد: براي هر يك از نمازهاي ظهر و عصر دو وقت است: يكي مختص و ديگري مشترك. وقت مخصوص نماز ظهر از زوال خورشيد شروع مي شود تا مدتي كه براي خواندن آن مي گذرد و وقت مخصوص نماز عصر به اندازه خواندن آن در آخر وقت است و بين اين دو وقت، زمان مشترك ميان ظهر و عصر است. وقت مخصوص نماز مغرب به اندازه به جا آوردن آن پس از غروب آفتاب است و وقت مختص به نماز عشا به اندازه خواندن آن تا نيمه شب مي باشد. و وقت مشترك، زمان بين اين دو مي باشد، بنابر اين در نظر ما جايي براي معناي جمع نيست و اما نزد كساني كه مي گويند براي هر كدام از نمازهاي ظهر و عصر و مغرب و عشا وقت خاصي است اين معني تحقق مي يابد.

بقیه مطالب در دانلود فایل می باشد .

برای داشتن فایل به صورت رایگان از طریق تماس با ما در ارتباط باشید.