زبان قرآن
چشم انداز کلّی زبان قرآن
کلامِ خدا، در تمام ویژگیهای خود منحصر به فرد و غیرقابل مقایسه با کلامهای بشری است.
معجزه بزرگِ قرآن در این است که با همان ساختارهای زبان بشر، نظام بینظیر هدایت الهی را شکل داده است و شاید یکی از اسرار حروف مقطعه (الم، الر، ص و …) در قرآن کریم، اشاره به همین موضوع باشد؛ بنابراین راه فهم قرآن بر تشنگان هدایت بسته نیست و میتوان آن را با همان اصول و قواعد فهم زبان فهمید.
فهم یک سوره، نیازمند «تدبّر روشمند» در مفاهیم سوره است؛ اما قبل از ورود به این مرحله در قدم اول باید بدانیم که سوره خود از آیهها تشکیل شده است، پس زمانی به فهم کاملی از سوره میرسیم که مفهوم آیات را بدانیم.
آیات نیز از جمله یا جملهها تشکیل شدهاند، جملهها گزارههایی هستند که معنای خود را از چگونگی ترکیب کلمات و جایگاه هر کدام در کنار یکدیگر میگیرند.
علمی که برای بررسی حالات و نقشهای مختلف کلمات در جمله، وضع شده، «علم نحو» است که قدرت فهم و تحلیل جمله را به ما میدهد.
قبل از ورود به علم نحو باید به اجزای سازنده جمله توجه کرد؛ هر جملهای حداقل از دو کلمه یا بیشتر تشکیل میشود؛ بنابراین ابتدا باید خود کلمه و ساختار آن را بشناسیم تا بتوانیم در قدم بعد، نقش آن را در یک جمله ارزیابی کنیم. علمی که برای بررسی ساختمان کلمه و معانی آن طراحی شده، «علم صرف» است.
ناگفته نماند علوم عربی یا علوم ادبی، منحصر در صرف و نحو نیستند؛ بلکه چهارده علم هستند که عبارتاند از:
صرف، نحو، لغت، اشتقاق، کتابت، قرائت، تجوید، معانی،
بیان، بدیع، شعر، انشا، اَمثال و تاریخ ادب.
از مهمترین این علوم، «صرف، نحو و لغت» است که آشنایِ با آنها تا حدودی میتواند به زبان قرآن مسلط شود و توانایی بهرهبرداری از آیات، روایات و … را به دست آورد.
مباحث زبان قرآن در محدوده جزء سیام، به آَشنایی مقدماتی با علم صرف میپردازد تا در ادامه مسیر، زمینه ورود به علم نحو آماده گردد.